امید

آمارهای ارائه شده در سمینار «ازدواج کودکان» از وجود 43 هزار ازدواج دختربچه‌های ۱۰ تا ۱۵ ساله در کشور خبر می‌دهد که از این تعداد 2 هزار دختربچه و پسربچه یا از همسر خود جداشده و یا بیوه شده‌اند. «شهلا اعزازی» مدیر بخش مطالعات زنان انجمن جامعه شناسی ایران در سخنان خود در این سمینار که روز گذشته در دانشگاه علم وصنعت برگزار شد، گفت: «این در حالی است که در طول زمان تعداد ازدواج کودکان در حال افزایش است به طوری که سال گذشته نسبت به سال قبل‌تر، آمار ازدواج کودکان در ایران ۱۰هزار نفر بیشتر شده و به مراتب طلاق در سن ۱۰ تا ۱۸ سالگی در کشور بیشتر شده است.»

 افزایش جمعیت جوان در حاشیه شهرها

زهرا رحیمی مدیرعامل جمعیت امداد دانشجویی امام علی هم در این سمینار گفت: «روند تولیدمثل و تولد فرزندان درحاشیه شهرها بسیار بیشتر از مناطق خارج از حاشیه است به همین دلیل پیش‌بینی می‌شود در سال های آینده جوانان ما بیشتر از مناطق حاشیه‌ای باشند.»رحیمی گفت: «ما قصد سیاه نمایی و خودنمایی نداریم اما مسأله ازدواج کودک موضوع بسیارمهمی است و جمعیت امام علی به دلیل آنکه با بسیاری از کودکان درگیر در چرخه فقر ارتباط دارد، می‌بیند که این موضوع بسیاری از آنها از جمله دختران را وارد مسائل پرخطری می‌کند.

«به گفته او بسیاری از این کودکان می‌سوزند زیرا برای آنها که در سن کودکی مجبور به ازدواج می‌شوند نمی‌توان از کلمه ازدواج استفاده کرد زیرا این کودکان در واقع معامله می‌شوند؛ برای مثال خانواده برای تهیه خانه، دختر 12 ساله خود را به عقد مردی 30 ساله در می‌آورد.او از ازدواج یک دختر 10 ساله به عنوان زن چهارم مردی 60 ساله خبر داد وگفت: «در خانواده‌ای در حاشیه کلان شهرها وقتی دختر و پسری نوجوان که خود کودک کار بوده‌اند صاحب فرزندی می‌شوند، از این فرزندآوری جز اینکه کودک خود را سر کار بفرستند، هدفی دیگر ندارند.»

فقر فرهنگی دلیل ازدواج کودکان در سنین پایین است

شهلا اعزازی مدیر بخش مطالعات زنان انجمن جامعه شناسی ایران درخصوص پراکندگی جغرافیایی ازدواج کودک در شهرها و روستاهای کشور گفت: نمی‌توان مدعی شد که بیشترین آمار ازدواج کودکان متعلق به روستاهاست چرا که بر اساس آمارها، این ازدواج ها در شهرها بیشتر از روستاها صورت می‌گیرد.

عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی گفت:‌ با وجود اینکه کودک تا ۱۸ سالگی نمی‌تواند به لحاظ حقوقی قراردادی را امضا کند و حتی گواهی‌نامه رانندگی اخذ کند اما می‌بینیم خانواده‌ها در مسائل شخصی کودکان خود از جمله ازدواج، تحصیل، کار، مسافرت و غیره... حتی پس از ۱۸ سالگی هم نظارت دارند به طوری که وقتی دختر در هر سنی تصمیم به ازدواج می‌گیرد اجازه پدر برای وی واجب است تا جایی که حتی دختر ۳۰ ساله و دختر زیر ۱۸ سال در این مورد در مقابل قانون یکی هستند و برای ازدواج نیاز به اجازه پدر دارند و در صورت موافقت پدرشان می‌توانند به عـــــــــــقد دیگری در بیایند.»

اعزازی ادامه داد: یکی از ابعاد ازدواج کودک، افزایش تعداد طلاق است به طوری که می‌توان حدس زد علت ازدواج کودکان ناآگاهی والدین و فرهنگ بوده و حتی در بعضی از مناطق عدم دسترسی آموزشی به عبارتی فقر فرهنگی در افزایش تعداد این ازدواج ها مؤثر است؛ اینکه چرا خانواده‌ها دچار فقر فرهنگی هستند و چطور دچار معضل ازدواج کودک می‌شوند؟ سؤالاتی است که مسئولان باید پاسخ دهند.وی گفت: در ازدواج کودک، کودک قربانی شده و دچار ضربه وخطر می‌شود و بهتر است بگوییم که کودکان قربانی بی‌توجهی جامعه، مسئولان و خانواده هایشان هستند.

او با اشاره به مسئولیت دولت‌ها در قبال خانواده‌ها گفت: «در بسیاری از کشورها، دولت به مسائل داخل خانواده مثل تعداد فرزندان هم دخالت دارد. این در حالی است که ازدواج دختران و پسران در سنین پایین در ایران بدون هیچ نظارتی از سوی دولت انجام می‌شود.

به گفته اعزاری در ازدواج کودکان، نقش همسری، مادری و اجتماعی همزمان برای کودک تعریف می‌شود و شرایط به گونه‌ای است که با یک معاینه ساده جسمانی، بلوغ جنسی دختر تأیید و مجوز قانونی ازدواج داده می‌شود.

آمار  ازدواج کودکان در ایران به روایت معاون سازمان بهزیستی

معاون پیشگیری از آسیب های اجتماعی سازمان بهزیستی گفت: بر اساس آمارهای بین‌المللی از هر سه دختر در کشورهای در حال توسعه یک نفر در سنین کودکی ازدواج می‌کنند به طوری که ۷۰۰ میلیون نفر در جهان در سنین کودکی ازدواج کرده‌اند.شیرین احمدنیا، با بیان اینکه در فرهنگ سنتی ایران قراردادهای جدید اجتماعی هنوز مورد پذیرش کامل قرار نگرفته‌اند، گفت: در کنوانسیون حقوق کودک تمام افراد زیر ۱۸ سال کودک تلقی می‌شوند با این حال ازدواج کودکان یک پدیده جهانی است.

عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی گفت: در جوامع سنتی، ازدواج در سنین پایین هیچ تعجبی نداشت و منافع اقتصادی در همسرگزینی بسیار مورد توجه بود زیرا ازدواج را ابزاری برای بهبود وضع اقتصادی و رفاهی خانواده می‌دانستند، همچنین حفاظت از دختران در مقابل آسیب‌های اجتماعی یکی از عوامل ازدواج زودهنگام بود.

احمدنیا گفت: طی چند دهه گذشته، جمعیت شهری ایران چند برابر شده است اما تصویر واقع بینانه این است که بیشتر جمعیت شهری ما همان فرهنگ روستایی گذشته را دارد.

معاون سازمان بهزیستی با تأکید بر اینکه مبارزه با فقر باید در اولویت اصلی برای کاهش ازدواج کودکان قرار گیرد، گفت: اصلاح قوانین در این زمینه بسیار مهم است زیرا باید قوانین به جای تسهیل ازدواج، این شرایط را دشوار کند. همچنین رویه‌های فرهنگی در همسرگزینی باید اصلاح شود و مصالح فرد بالاتر از مصالح خانواده مورد توجه قرار گیرد.

احمدنیا گفت: بر اساس آمار سال ۲۰۱۵، کشور نیجریه با ۷۶ درصد آمار ازدواج کودکان، بالاترین میزان را به خود اختصاص داده است و کشورهایی همچون چاد، مالی و هند در رتبه‌های بعدی قرار دارند، این در حالی است که ایران با ۱۷ درصد آمار ازدواج کودکان زیر ۱۸ سال در وضعیت نسبتاً بدی قرار دارد.

بلوغ جنسی، برای ازدواج کافی نیست

فاطمه ذوالقدر نماینده مجلس نیز در این سمینار که توسط جمعیت امدادی دانشجویی امام علی برگزار شد، گفت: برای انجام ازدواج، فقط بلوغ جنسی کافی نیست و بلوغ فکری و عقلی لازم است و دختر باید درکی از زندگی مشترک داشته باشد.به گفته این نماینده مجلس در قانون مدنی، نکاح دختر قبل از ۱۳ سالگی و برای پسر قبل از ۱۵ سالگی نیاز به اذن ولی و تشخیص دادگاه دارد و بر این اساس دختران بدون منع قانونی از ۶ سالگی می‌توانند ازدواج کنند.

او با تأکید بر ضرورت اصلاح قانون در زمینه ازدواج کودکان گفت: در برخی موارد دختران تحت پوشش ازدواج به فروش می‌رسند و قانون ممانعتی از این مسأله ندارد.ذوالقدر گفت: مجلس، اصلاح این قانون را در اولویت قرار می‌دهد تا با یک طرح مناسب، مانع انجام این‌گونه ازدواج‌ها شویم.عضو فراکسیون زنان مجلس گفت: در این زمینه باید با مراجع صحبت کنیم زیرا سوء استفاده‌های زیادی از این قانون می‌شود؛ همچنین باید مدارس تا مقاطع بالاتر برای دختران در مناطق محروم ایجاد شود.

سرگردانی ٧ ساله لایحه حمایت از حقوق کودکان

عضو هیأت مدیره انجمن حمایت از حقوق کودکان با بیان اینکه آمارهای غیررسمی وجود حدود ۱۴ میلیون حاشیه‌نشین در کشور را تأیید می‌کند، گفت: این درحالیست که در بطن مناطق شهری نیز با حاشیه نشینی مواجه هستیم.او وجود ۱۰ میلیون بی‌سواد مطلق در کشور و همچنین ۱۰ میلیون کم سواد را یک آمار خطرناک دانست و گفت: «این آمار ارتباط مستقیمی با میزان ازدواج کودکان دارد.»

ثریا عزیزپناه با بیان اینکه همه ما در مقابل محدودیت‌های فردی مسئول هستیم، گفت: مهاجرت روستائیان به شهر از عوامل تشدید کننده حاشیه نشینی است و بر اساس آمار رسمی ۱۱ میلیون حاشیه نشین در ایران وجود دارد.

عزیزپناه شکاف درآمدی در ایران را یکی دیگر از دلایل ازدواج کودکان در سنین پایین دانست و گفت: در حالی که حداقل حقوق کارگران حدود ۸۰۰ هزار تومان در نظر گرفته شده است، حداقل نیاز یک خانواده در ماه ۳ تا ۴ برابر این رقم است.وی با اشاره به آمار رسمی بیکاری در کشور گفت: این آمار در برخی شهرستانها و استانهای محروم به بالای ۳۰ تا ۴۰ درصد می‌رسد.

این فعال حقوق کودکان با بیان اینکه سابقه قانونگذاری در زمینه ازدواج به ۸۲ سال پیش بر می‌گردد، گفت: در آن زمان سن ۱۵ و ۱۸ سال برای ازدواج دختران و پسران در نظر گرفته و تأکید شده بود سن ازدواج نباید به کمتر از ۱۳ و ۱۵ سال برسد. این قانون در سال ۴۶ و ۱۳۵۳ اصلاح شد و سن ازدواج برای دختران و پسران ۱۸ و ۲۰ سال در نظر گرفته شد. این در حالی است که در سال ۱۳۶۱ سن قانونی ازدواج ۹ و ۱۵ سال برای دختران و پسران در نظر گرفته شد.او گفت: در سال ۷۹ سن ازدواج به ۱۳ و ۱۵ سال تغییر یافت.

عزیزپناه ادامه داد: جامعه ایران با دوران کودکی آشنا نیست و تصمیمات بزرگ همچون ازدواج برای فردی گرفته می‌شود که کوچکترین اراده و اختیاری ندارد و همچنین دولت هیچ مجازات قانونی برای عقد کودکان زیر سنین قانونی در نظر نگرفته است.

این فعال حقوق کودکان با اظهار نگرانی در خصوص تغییر سبک ازدواج در بخش‌هایی از جامعه، گفت: در حاضر حاضر گروه‌هایی از اقشار مرفه جامعه به سمت ازدواج با دختران نوبالغ تمایل پیدا کرده‌اند که این باید اصلاح شود.وی با انتقاد از بلاتکلیفی لایحه حمایت از حقوق کودکان تأکید کرد: این لایحه ۷ سال است سرگردان مانده است و مهمترین مشکل ما تعریف سن کودکی است که در این لایحه پیش‌بینی شده و امیدواریم هر چه سریعتر در مجلس به تصویب برسد.