سرمايه‌گذاري ۵۰ میلیارددلاري روسيه در ایران

شرق نوشت: اسفند سال گذشته بود كه رايزن بازرگانی ایران در روسیه، خبر از تشكيل کمیسیون مشترک همکاری اقتصادی ایران و روسیه را در ١٥ کارگروه داده بود؛ كميسيوني با كارگروه‌هاي حمل‌ونقل، استاندارد، بانکی، گردشگری، ورزش‌و‌جوانان، سرمایه‌گذاری، اتمی، آموزش عالی، صنعتی، اتحادیه اقتصادی اوراسیا، گمرکی، بهداشت، فرهنگ، انرژی و معدن كه به گفته فرهاد پرند تاكنون به امضاي تفاهم‌نامه‌اي با وزارت صنعت، معدن و تجارت در حوزه زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی منتج شده است و ١٤ سند همكاري نيز آماده امضاست.

با گذشت زمانی نه‌چندان طولاني، اخبار گوناگوني بر خروجي رسانه‌ها قرار گرفت كه البته بيشتر از سوی روس‌ها منعكس مي‌شد تا ايران؛ گسترش همكاري اقتصادي در فضاي تحريمي دو كشور. با وجودي كه نگاه تجار ايران به روسيه چندان مطلوب نيست و سابقه حضور روسيه در ايران بيشتر در قالب سودجويي بوده و همين موضوع نیز سايه سنگين اين بي‌اعتمادي را بر روابط دو كشور در حوزه اقتصادي گسترانيده، حالا یوری یوشاکوف، دستیار رئیس‌جمهور روسیه، به نقل از خبرگزاري تاس، خبر داده سرمايه‌گذاري روسيه در ميادين نفت و گاز ايران احتمالا به بيش از ٥٠ ميليارد دلار مي‌رسد. خبري كه در وهله نخست، بسيار شگفت‌انگيز است. ايران و روسيه سابقه‌ همكاري بسيار اندك و كوچكي در حوزه انرژي داشتند و حالا خبر ٥٠ ميليارد دلار سرمايه‌گذاري در اين بخش منتشر مي‌شود. به‌ گفته یوشاکوف: «انرژی نویدبخش‌ترین حوزه همکاری بین ایران و روسیه است. شرکت‌های پیشروی نفت و گاز روسیه مانند گازپروم، گازپروم نفت، روس‌نفت، لوک‌اویل، زاروبژنفت و تات‌نفت به صورت سیستماتیک در حال کار روی توسعه میادین در ایران هستند. انتظار می‌رود سرمایه‌گذاری‌ها به بیش از ٥٠ میلیارد دلار برسد». پیش‌تر گزارش شده بود شرکت‌های گازپروم، روس‌نفت، لوک‌اویل، گازپروم نفت، تات‌نفت و زاروبژنفت تفاهم‌نامه‌ای را با شرکت ملی نفت ایران از سال ۲۰۱۶ به بعد امضا کرده‌اند. برخی از این شرکت‌ها، میدان‌هایی را اکتشاف کرده و پیشنهادهای توسعه آنها را به وزارت نفت ایران ارائه کرده‌اند. رويكرد همكاري ايران و روسيه پس از اعمال تحريم‌هاي آمريكا براي هر دو كشور، از سوي كارشناسان «چرخش از بلوك غرب به بلوك شرق» براي ايران بيان مي‌شود؛ سخني كه پس از احتمال كاهش همكاري‌هاي ايران و اروپا پس از به‌خطر‌افتادن برجام و سنگيني فشارهاي مستقيم و غيرمستقيم آمريكا بر ايران، رنگ و لعاب جدي‌تری گرفت و تلاش‌ ايران براي تعدد تخم‌مرغ‌هايش در سبد همكاري‌هاي اقتصادي بيشتر شد.

‌ احتمال امضای قریب‌الوقوع توافق منطقه آزاد تجاری ایران و اوراسیا

اين تنها خبر منعكس‌شده نيست. یوری یوشاکوف، دستیار رئیس‌جمهور روسیه، در اظهارنظر ديگري خبر داده مذاکرات برای ایجاد یک منطقه آزاد تجاری میان اتحادیه اقتصادی اوراسیا به رهبری روسیه و ایران نهایی شده است. به گزارش راشاتودی، یوری یوشاکوف گفت: «برنامه این است که توافق‌نامه در چند ماه آینده امضا شود». گزارش‌های اولیه از امضای قرارداد منطقه آزاد تجاری با ایران تا پایان ماه می پس از سه سال مذاکره خبر دارد. الکساندر نوآک، وزیر انرژی روسیه که رئیس کمیسیون بین‌الدولی ایران و روسیه نیز هست، ماه پیش گفت: «بدیهی است این قرارداد تحولات بیشتری در زمینه مبادلات تجاری دوجانبه و توسعه همکاری‌های سرمایه‌گذاری به راه خواهد انداخت». اتحادیه اقتصادی اوراسیا که بر اساس اتحادیه گمرکی کشورهای روسیه، قزاقستان و بلاروس است، در سال ٢٠١٥ تاسیس شد. پس از آن، ارمنستان و قرقیزستان نیز به آن پیوستند. در سال ٢٠١٦ ویتنام نیز به صورت رسمی نخستین کشور غیرمنطقه‌ای بود که به این بلوک پیوست. این اتحادیه با هدف اطمینان‌بخشیدن به انتقال آزاد کالا، خدمات، سرمایه و کارگر میان کشورهای عضو ایجاد شده است. بیش از ٤٠ کشور ازجمله چین و اندونزی و برخی از کشورهای آمریکای جنوبی، برای عضویت در این قرارداد ابراز علاقه کرده‌اند. همچنین مذاکراتی با کره‌جنوبی، مصر و هند صورت گرفته است. ولادیمیر پوتین در ماه دسامبر گفت صربستان نیز می‌تواند به این بلوک بپیوندد.

‌ چرا روسيه؟

حالا سؤال اينجاست كه چه شد كه ايران از اروپا دست كشيد و به روسيه روي آورد؟ اين پرسشي است كه با يكي از كارشناسان مطرح كرديم. ميثم كاكاوند، کارشناس ارشد و تحلیلگر اقتصادي، در گفت‌‌وگو با «شرق» مي‌‌گويد: ايران به واسطه صحبت‌هايي كه از خروج آمريكا از برجام مطرح مي‌شود، رويكرد رجوع به شرق را در پيش گرفته است و بهترين گزينه در اين زمينه، روسيه است. از طرفي، روسيه نیز به دلیل تحريم‌هايي كه آمريكا عليه اين كشور وضع كرده است و از طرف ديگر به واسطه منافع مشتركي كه در زمينه سياسي با ايران در سوريه و منطقه دارد، بدش نمي‌آيد روابطش را با ايران بهبود ببخشد.

اين كارشناس با اشاره به اين نكته كه هيچ‌يك از توافق‌هایی كه تاكنون بين ايران و روسيه شكل گرفته، رنگ واقعيت به خود نگرفته است، مي‌افزايد: دليل اين اتفاق، متفاوت است. بخشي به دلیل رويكرد بي‌اعتمادي بخش خصوصي ايران به روسيه است و بخشي هم به واسطه حمايت‌نکردن دولت از همكاري بين دو كشور.  به همين خاطر تاكنون روابط دو كشور به راه‌آهن و خريد ريل و همكاري‌هاي نفتي براي توسعه ميدان‌های ايران محدود شده است.

كاكاوند با بيان اينكه از نظر صادرات غيرنفتي هم روابط دو طرف جهش چنداني نداشته است، مي‌افزايد: ايران هم باوجودي‌كه از طرف غرب و اروپا تحت فشار است، ترجيح مي‌دهد به‌طور كامل تخم‌مرغ‌هايش را در يك سبد قرار ندهد و به روسيه تكيه نكند. بنابراين به نظر مي‌رسد صرف‌نظر از تعارفات ديپلماتيكي كه انجام مي‌شود، قراردادهاي دو طرف به بخش ريلي و نفتي محدود شود. او با اشاره به روابط ازدست‌رفته ايران مي‌افزايد: با توجه به اينكه سال گذشته ايران فرصت استثنايي تركيه را از دست داد و دوباره دو كشور روسيه و تركيه به هم نزديك شدند، روابط غيرنفتي ايران چندان متحول نشده است. به گفته او، دو طرف در حال تلاش هستند تا معاملات خود را با ارز‌هاي ملي خود انجام دهند و اگر بتوانند موانع فني را حل كنند، اين اتفاق مي‌تواند جهش در مبادلات دو كشور ايجاد كند، اما با توجه به ضعف پول ايران اين اتفاق چندان محتمل نيست.

‌ نگاه منفي تجار ايراني به روسيه

اين کارشناس ارشد و تحلیلگر اقتصادي با اشاره به نگاه منفي تجار ايراني به روس‌ها، ادامه مي‌دهد: همين‌طور است. حتي مقامات اتاق بازرگاني مشترك بين دو كشور، بارها تأكيد كرده بودند كه بخشي از عدم توسعه روابط اقتصادي بخش خصوصي دو كشور به‌خاطر نگاه منفي‌ای است كه تجار ايران به روس‌ها دارند، اما مسئله اينجاست كه روسيه به‌جز ايران، شريك راهبردي قابل‌اعتمادي در منطقه ندارد و اگر همكاري ايران در سوريه نبود، خيلي از موفقيت‌هاي روسيه ممكن نبود. به عقيده من، تلاش روسيه براي گسترش روابط اقتصادي با ايران، بيشتر براي نزديكي سياسي به ايران است، البته اين امر سبب نشده است كه روس‌ها، موضوع اقتصادي را در نظر نگيرند و حتي در اين شرايط بازهم، بالانس؛ چه در زمينه سياسي و چه در زمينه اقتصادي به نفع روسيه است. حتي در بخش ريلي هم قراردادهايي را براي خريد و توليد واگن در ايران منعقد كرده‌اند كه باز هم واردات براي ايران محسوب مي‌شود و هيچ انتقال تكنولوژي‌ای در اين زمينه صورت نمي‌گيرد. 

‌ چرخش ایران از غرب به شرق

منصور معظمی، معاون وزیر و رئیس هیئت عامل سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران در گفت‌وگو با «شرق» می‌گوید: امیدوارم صحبتی که از سوی دستیار رئیس‌جمهور روسیه مطرح شده است، جامه عمل به خود بپوشاند و روس‌ها به‌طور جدی در ایران چه در قالب مشارکت چه به‌صورت مستقیم، سرمایه‌گذاری کنند. معظمی ادامه می‌دهد: این اقدام، فرصتی خواهد بود تا روس‌ها در توسعه صنعتی ایران شرکت کنند. به نظر می‌رسد با توجه به شرایط غرب، اکنون شرایط مناسبی برای همکاری با اروپا وجود ندارد و فرصت از دست رفته است. از طرفی ایران به شدت نیازمند سرمایه‌گذاری در بخش نفت و گاز چه با هدف توسعه و چه با هدف حفظ و نگهداشت وضعیت موجود است. بنابراین اگر روس‌ها در ایران سرمایه‌گذاری کنند، باید به فال نیک گرفت. این مقام مسئول در پاسخ به اینکه پیام گسترش همکاری دو کشور و نزدیکی روسیه به ایران چیست، می‌گوید: تاکنون در صنعت نفت و گاز، نگاه به همکاری با روسیه نبوده است. این رویکرد جدیدی است اما اکنون شرایط متفاوت است. این رویکرد جدید و نگاه به شرق، به لحاظ تکنولوژیک، افراد، ارتباطات و... ملزومات خاص خود را دارد. 

به گفته او، با توجه به شرایط کنونی ایران در جهان، باید سبد سرمایه‌گذاری در ایران با دیگر کشورها، بسیار متنوع باشد و فقط معطوف به غرب نباشد. ما باید از هر فرصتی که می‌توانیم از سرمایه‌گذاری استفاده کنیم، کشور را معطل نکنیم زیرا نیاز ایران به سرمایه‌گذاری بسیار بیش از این اعداد و ارقام است و فرصت‌های سرمایه‌گذاری فراوانی هم برای روس‌ها در ایران وجود دارد. 

افزودن نظر جدید